Σπέρνεις κενάφ, θερίζεις... χαρτί και μεγάλα κέρδη

Εχει χαρακτηριστεί το πλέον κατάλληλο φυτό για την παραγωγή οικολογικού χαρτιού μεγάλης αντοχής - Περιορισμένη η παγκόσμια παραγωγή - Μεγάλες οι προοπτικές για τους καλλιεργητές

Ενα άγνωστο φυτό, που όμως μπορεί να προσφέρει σημαντικό εισόδημα στον Ελληνα παραγωγό έως 200 ευρώ το στρέμμα, αποτελεί το κενάφ, από το οποίο παράγεται χαρτί.
Το φυτό κενάφ έχει συγκεντρώσει επάνω του τα φώτα του ενδιαφέροντος την τελευταία 20ετία. Μάλιστα, το αμερικανικό υπουργείο Αγροτικών το χαρακτήρισε ως το πλέον κατάλληλο (εκτός τροφίμων) φυτό, για αντικατάσταση των μειούμενων καλλιεργειών καπνού.

Οι καλλιέργειες κενάφ μπορούν να αποδώσουν 2 τόνους προϊόντος ανά στρέμμα και 1 τόνο χαρτομάζας ανά στρέμμα.

Είχε χρησιμοποιηθεί αρχικά για την παραγωγή σχοινιών, αλλά τα τελευταία χρόνια έχουν αναπτυχθεί τεχνολογίες που το κάνουν άριστη πηγή για χαρτομάζα, για την παραγωγή υφασμάτων, αλλά και πετσετών, λόγω των απορροφητικών του ιδιοτήτων, καλό υλικό για συνθετικά υλικά και ξύλο, άριστο μονωτικό υλικό, απορροφητικό υγρασίας, αλλά και πετρελαίου και άλλων προϊόντων.
Επιπρόσθετα, για τη συγκομιδή του οι παραγωγοί δεν χρειάζεται να αγοράσουν νέα μηχανήματα, αφού μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα υπάρχοντα για το καλαμπόκι ή το βαμβάκι. Το φυτό είναι άγνωστο κατά κύριο λόγο στην Ελλάδα, αλλά με μεγάλη προσαρμοστικότητα και δυναμικό παραγωγής βιομάζας στις ελληνικές συνθήκες, οπότε θα μπορούσε να συνεισφέρει σημαντικά στη νέα γεωργική προοπτική της χώρας.
Οπως εξηγεί ο κ. Νικόλαος Δαναλάτος, καθηγητής Γεωργίας - διευθυντής του Εργαστηρίου Γεωργίας στη Σχολή Γεωπονικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, στο πλαίσιο της εναλλακτικής γεωργίας χαμηλών εισροών που πρέπει να υιοθετήσει και η χώρα μας πλησιάζοντας προς την αναθεωρημένη ΚΑΠ το 2013 με τη διακοπή των γεωργικών επιδοτήσεων, είναι αναγκαία η εισαγωγή νέων συστημάτων καλλιεργειών που θα ελαχιστοποιούν το κόστος παραγωγής και τις περιβαλλοντικές εκροές και που θα αποδίδουν μεγάλη προστιθέμενη αξία τόσο για παραγωγή τροφής όσο και για παραγωγή ενέργειας ή άλλων βιομηχανικών προϊόντων.

Το κενάφ απορροφά τριπλάσιο διοξείδιο του άνθρακα, δεν θέλει καινούργια μηχανήματα και υποδομές και η πρώτη ύλη του δίνει παραγωγή χαρτιού ανώτερης ποιότητας, ενώ παράλληλα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για πολλαπλές βιομηχανικές χρήσεις

Ενα τέτοιο φυτό είναι και το κενάφ (Hibiscus Canabinnus - Οικ. Malvaceae), το οποίο είναι ετήσιο φυτό θερμών περιοχών, συγγενές με το βαμβάκι, την μπάμια και τον ιβίσκο.
Καλλιεργείται σε μεγάλο εύρος εδαφο-κλιματικών συνθηκών, και λόγω των περιορισμένων απαιτήσεών του συγκριτικά με άλλα βιομηχανικά φυτά, μπορεί να συμπεριληφθεί στην αμειψισπορά των μονοκαλλιεργειών. Το κενάφ αποτελεί χορτονομή υψηλής βιολογικής αξίας με περιεκτικότητα φύλλων 18%-30% και βλαστών 6%-12% σε ακατέργαστη πρωτεΐνη και με υψηλή πεπτικότητα κυτταρίνης και πρωτεΐνης (55%), ενώ οι σπόροι του χρησιμοποιούνται για την εξαγωγή λαδιού (20% λάδι).

Ο κ. Νίκος Δαναλάτος, καθηγητής Γεωργίας - διευθυντής του Εργαστηρίου Γεωργίας στη Σχολή Γεωπονικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας

Ο βλαστός, που αποτελεί το μεγαλύτερο οικονομικό προϊόν του κενάφ, διακρίνεται στον φλοιό (25-40% του βάρους) και τον εσωτερικό ξυλώδη βλαστό (60-75%). Οι ίνες του φλοιού είναι μακριές (μήκος 3-4 mm), υψηλής ποιότητας ανάλογης των ινών του μαλακού ξύλου, ενώ οι ίνες του εσωτερικού ξυλώδους βλαστού με μήκος 0.5-1 mm είναι χαμηλότερης ποιότητας.
ΤΡΟΠΙΚΟ ΦΥΤΟ ΠΟΥ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΦΤΑΣΕΙ ΣΕ ΥΨΟΣ ΚΑΙ ΤΑ 3 ΜΕΤΡΑ
Το κενάφ είναι μέλος της οικογένειας των ιβίσκων, είναι μακρινός συγγενής του βαμβακιού και συνδεδεμένο με την μπάμια, καθώς οι ψηλοί μίσχοι και τα λουλούδια του μοιάζουν πολύ με αυτούς της μπάμιας. Πρόκειται για τροπικό φυτό, αφρικανικής προέλευσης, της οικογένειας Malvaceae, το οποίο μπορεί να φτάσει σε ύψος και τα 3μ. Είναι ικανό να απορροφά τριπλάσιο διοξείδιο του άνθρακα απ' ό,τι τα δέντρα.

Μετά τον θερισμό οι ίνες και ο πολτός από τους μίσχους μπορούν να μπουν σε διαδικασία επεξεργασίας και να χρησιμοποιηθούν για κλωστές για ρούχα, για μια ευρεία ποικιλία υλικών για πακετάρισμα και για άλλα βιομηχανικά υλικά, καθώς και ως υποκατάστατο για τον πολτό ξύλου, που τώρα χρησιμοποιείται για την παρασκευή χαρτιού.
Ουσιαστικά το κενάφ προσφέρει την πρώτη ύλη για την παραγωγή οικολογικού χαρτιού, σχοινιών, εξαρτημάτων επίπλων και αυτοκινήτων, μονωτικών-συνθετικών υλικών, ξύλου, βιομηχανικών ελαίων, καλλυντικών και ροφημάτων.
Οι καλλιέργειες κενάφ μπορούν να αποδώσουν 2 τόνους προϊόντος ανά στρέμμα και 1 τόνο χαρτομάζας ανά στρέμμα.

ΘΕΣΣΑΛΙΑ
Εντυπωσιακά τα αποτελέσματα της πειραματικής καλλιέργειας
Στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος δοκιμάστηκαν οι δύο σημαντικότερες ποικιλίες του κενάφ παγκοσμίως (Tainnung 2 και Everglades 41) σε πειραματικούς αγρούς της Θεσσαλίας (Βελεστίνο και Παλαμάς Καρδίτσας), την περίοδο 2003-2008.
Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι αυτό το εν πολλοίς άγνωστο φυτό στην Ελλάδα έχει τεράστιες δυνατότητες προσαρμογής και μεγάλης παραγωγικότητας χαρτοπολτού υψηλής ποιότητας. Συγκεκριμένα, με ημερήσιους αυξητικούς ρυθμούς 25-28kg/στρ., το φυτό μπορεί άνετα να αποδώσει τελική παραγωγή βλαστού και συνολικής βιομάζας που υπερβαίνει σε ξηρό βάρος τους 2,2 και 1,7t/στρ., αντίστοιχα.
Σημαντικά αποτελέσματα της έρευνας αφορούν τη μελέτη της επίδρασης της ποικιλίας, του χρόνου σποράς, του πληθυσμού φυτών, της άρδευσης και της αζωτούχου λίπανσης στην αύξηση και την παραγωγικότητα της καλλιέργειας.
Τα αποτελέσματα αυτά έδειξαν, σύμφωνα με τον κ. Δαναλάτο, ότι η μέγιστη παραγωγικότητα μπορεί να επιτευχθεί σε πρώιμες σπορές με πληθυσμό περί τα 20 φυτά/m2, ενώ σε γόνιμα εδάφη της Δ. Θεσσαλίας σημαντικές αποδόσεις 1,5-1,8t/στρ μπορούν να επιτευχθούν με ελάχιστη λίπανση και μισό αρδευτικό νερό (200-300 κυβικά ανά στρέμμα).
Στο πλαίσιο του προαναφερθέντος προγράμματος, το Εργαστήριο Γεωργίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, εκτός των πειραμάτων αγρού ανέλαβε τη δημιουργία του μοντέλου ανάπτυξης και παραγωγικότητας του κενάφ (BIOKENAF), με σκοπό την εφαρμογή του σε διάφορες ευρωπαϊκές περιοχές για τη δημιουργία ζωνών καλλιέργειας του κενάφ στην Ευρώπη.
Για τη δημιουργία του μοντέλου αυτού χρησιμοποιήθηκαν όλα τα ερευνητικά αποτελέσματα που παρήχθησαν σε όλες τις ευρωπαϊκές περιοχές, και το έργο αυτό είχε μεγάλη επιτυχία. Το μοντέλο αυτό μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την πρόβλεψη της παραγωγικότητας του κενάφ σε ελληνικές περιοχές.
Υπεροχή
Τα πρώτα αποτελέσματα από σχετικές μελέτες καταδεικνύουν την υπεροχή πολλών ελληνικών περιοχών αναφορικά με το δυναμικό παραγωγής του κενάφ συγκριτικά με άλλες ευρωπαϊκές περιοχές. Εκτός των μεγάλων αποδόσεων υπό ελληνικές συνθήκες, σημαντικό προτέρημα της καλλιέργειας αποτελεί το μειωμένο κόστος καλλιέργειας, που δεν υπερβαίνει τα 70-80 ευρώ ανά στρέμμα.
Επίσης, λόγω των μειωμένων εισροών που απαιτεί το κενάφ, αποτελεί μια καλλιέργεια ιδιαίτερα φιλική προς το περιβάλλον και γι' αυτό και οι ειδικοί επιστήμονες προτείνουν την εισαγωγή του κενάφ στις υπάρχουσες αμειψισπορές της χώρας μας, στο άμεσο μέλλον.
ΠΟΛΛΑ ΤΑ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ
Προσφέρει ένα καλό εισόδημα στον παραγωγό
Η καλλιέργεια του κενάφ στην Ελλάδα έγινε για πρώτη φορά το 2003 από το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας. Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι η καλλιέργεια του φυτού άρχισε κατά κόρον στις ΗΠΑ από το 1997. Λίγο αργότερα ξεκίνησε ανάλογη προσπάθεια και στην Ευρώπη για την καλλιέργεια του κενάφ με στόχο την παραγωγή χαρτιού. Ετσι, το 2003 άρχισε ένα μεγάλο ερευνητικό πρόγραμμα για την καλλιέργεια του κενάφ με τη συμμετοχή της Ιταλίας, της Ισπανίας, της Πορτογαλίας, της Αγγλίας, της Ολλανδίας, της Γαλλίας και της Ελλάδας.
Επικεφαλής του προγράμματος για την Ελλάδα είναι ο καθηγητής Νίκος Δαναλάτος του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.
Το πρόγραμμα διήρκεσε μέχρι το 2006 και τα αποτελέσματα είναι εντυπωσιακά. Μέσα σε έναν χρόνο, σύμφωνα με τον κ. Δαναλάτο, μπορούν να παραχθούν 1.800 κιλά βιομάζας από ένα στρέμμα κενάφ και το 40% αυτών, τα 750 κιλά δηλαδή, να δώσουν χαρτί άριστης ποιότητας. Η Ελλάδα παρήγαγε το μεγαλύτερο ποσοστό.
Πετύχαμε ρεκόρ αποδόσεων πανευρωπαϊκά, αλλά και σε σχέση με τις ΗΠΑ, σημειώνει ο κ. Δαναλάτος, και αυτό οφείλεται στο ότι έχουμε περισσότερο ήλιο.
Μάλιστα, όπως λέει, πρόκειται για μία καλλιέργεια που μπορεί να αποφέρει ένα πολύ καλό εισόδημα στον Ελληνα παραγωγό και να φτάσει στα 200 ευρώ το στρέμμα.
Το κενάφ το σπέρνεις τον Μάιο και παίρνεις τη σοδειά τον Νοέμβριο. Τα πλεονεκτήματα του κενάφ είναι πολλά.
Απορροφά τριπλάσιο διοξείδιο του άνθρακα, δεν θέλει καινούργια μηχανήματα και υποδομές και η πρώτη ύλη του δίνει όχι μόνο παραγωγή χαρτιού καλύτερης ποιότητας και από αυτό του ευκαλύπτου, αλλά μπορεί να χρησιμοποιηθεί για πολλαπλές βιομηχανικές χρήσεις.
Το κενάφ έχει μελετηθεί σε διάφορες χώρες ως πηγή φυτικών ινών και χαρτοπολτού για τη χαρτοβιομηχανία, στην παραγωγή διαφόρων προϊόντων, αλλά κυρίως για την παραγωγή δημοσιογραφικού χαρτιού άριστης ποιότητας, το οποίο παρουσιάζει άριστη κατακράτηση μελάνης, μεγάλη αντοχή στην τυπογραφική πρέσα μεγάλων ταχυτήτων και δεν κιτρινίζει.
Η διαδικασία μετατροπής και λεύκανσης του χαρτοπολτού που προέρχεται από το κενάφ απαιτεί λιγότερη ενέργεια και χημικά έναντι του χαρτοπολτού, που προέρχεται από δασικές πρώτες ύλες. Οι ίνες του κενάφ χρησιμοποιούνται, επίσης, στην παραγωγή μοριοσανίδων και άλλων κατασκευαστικών υλικών, στην αντικατάσταση του fiberglass.
ΠΑΡΑΓΩΓΗ
Υψηλές αποδόσεις σε βιομάζα με χαμηλές απαιτήσεις σε νερό - λίπασμα
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η παγκόσμια παραγωγή κενάφ είναι πολύ περιορισμένη και για τον λόγο αυτόν μπορεί να προσελκύσει ξένες επενδύσεις. Επίσης μπορεί και να αποτελέσει διέξοδο για τους βαμβακοκαλλιεργητές που στοχεύουν σε αναδιάρθρωση των καλλιεργειών τους. Επίσης οι βαμβακοκαλλιεργητές δεν χρειάζεται να αγοράσουν καινούργια μηχανήματα, αφού μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα υπάρχοντα για το καλαμπόκι ή το βαμβάκι, ενώ ταυτόχρονα το κενάφ έχει υψηλές αποδόσεις σε βιομάζα με σχετικά χαμηλές απαιτήσεις σε νερό, λίπασμα και χημικά φυτοφάρμακα και μπορεί να ενσωματωθεί σε συστήματα αμειψισποράς.
Ιδιαίτερα σημαντικό είναι ότι από το κενάφ μπορεί να παραχθεί χαρτί, κάτι που στην Ελλάδα δεν υπάρχει, με αποτέλεσμα οι χαρτοβιομηχανίες που δραστηριοποιούνται στη χώρα μας να εισάγουν την πρώτη ύλη από το εξωτερικό. Η καλλιέργεια και η παραγωγή του κενάφ αντικαθιστά στην ουσία και το κόψιμο των δέντρων για την παραγωγή χαρτιού.
Το κενάφ μπορεί να δώσει πρώτη ύλη για βιομηχανικά προϊόντα και για εφαρμογές παραγωγής ενέργειας, ενώ η παρασκευή του οικολογικού χαρτιού από το φυτό απαιτεί λιγότερη ενέργεια και νερό για πολτοποίηση.
ΠΟΥ ΘΑ ΑΠΕΥΘΥΝΘΩ
Νίκος Δαναλάτος, Καθηγητής Γεωργίας - Δ/τής Εργ. Γεωργίας και Εφαρμοσμένης Φυσιολογίας Φυτών, Τμήμα Γεωπονίας Φυτικής Παραγωγής και αγροτικού Περιβάλλοντος
Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Οδός Φυτόκου, 38446, Ν. Ιωνία, Βόλος τηλ. 24210.93124 (κα Ελπινίκη Σκουφογιάννη) fax: +30.24210.93127 E-mail: danal@uth.gr
Εφη Καραγεώργου