Η Λούσι στον ουρανό με διαμάντια

Ένα νέο ντοκιμαντέρ για την ισχυρότερη ψυχεδελική ουσία που εφευρέθηκε ποτέ.

Το διαιθυλαμίδιο του λυσεργικού οξέος, αυτό το απαγορευμένο μαγικό μόριο που πρόσφερε κάποτε στην αντεργκράουντ καλιφορνέζικη κουλτούρα δόσεις παραδεισένιας έκστασης και στη συντηρητική Αμερική τρόμο και φόβο, γεννήθηκε τυχαία μια ωραία πρωία του 1943 στη Βασιλεία, στα εργαστήρια της φαρμακευτικής εταιρείας Sandoz, από τον Ελβετό χημικό Άλμπερτ Χόφμαν. Αυτός, λοιπόν, θα ‘πρεπε να είναι ο γκουρού της παγκόσμιας ψυχεδελικής κοινότητας και όχι ο πασίγνωστος ριζοσπάστης ακαδημαϊκός του Χάρβαρντ Τίμοθι Λίρι (1920-1996), που περισσότερο χρόνο πέρασε στις φυλακές, παρά κάνοντας πειράματα με παραισθησιογόνα, φιλοδοξώντας, παράλληλα, να τα μοιράσει μαζικά στους στρατιώτες στο Βιετνάμ.
Ένα από αυτά τα ντοκιμαντέρ με το δυνατό θέμα που ξέρει κάθε χρόνο και τσιμπάει από τα ξένα φεστιβάλ ο Δημήτρης Εϊπίδης για το δικό του, της Θεσσαλονίκης, ασχολείται ακριβώς με το «σκοτεινό» πλην γοητευτικό παραμύθι του LSD και τον καθωσπρέπει επιστήμονα που το ανακάλυψε, και όχι μόνο. Ο Ελβετός σκηνοθέτης Μάρτιν Βιτζ στο The Substance - Albert Hofmann’s LSD προσπαθεί να καλύψει αντικειμενικά και ισορροπημένα όλες τις περίεργες και τόσο διαφορετικές μεταξύ τους ομάδες που χόρεψαν -και χορεύουν- έναν άγρια διεκδικητικό χορό γύρω από ένα τόσο δα χαπάκι. Ψυχιάτρους, ερευνητές, χίπις, επαναστάτες, ακόμα και μέλη μυστικών υπηρεσιών.
Ο Βιτζ ομολογεί ότι έχει κάνει κι αυτός τα «θαυμάσια τριπάκια» του. Όταν, όμως, τον κατηγορούν ότι η ταινία καταλήγει «στρατευμένη» σε μια τόσο αμφιλεγόμενη υπόθεση, αμέσως διαχωρίζει τη θέση του από τους οπαδούς της ψυχεδέλειας. Πιστεύει απλώς ότι είναι καιρός το LSD να ξαναβρεί ελεύθερα, νόμιμα αλλά κάτω από αυστηρούς ελέγχους τη θέση του στην ιατρική (στην ψυχολογική στήριξη καρκινοπαθών, ας πούμε) αλλά και στην ψυχιατρική. Είναι Ελβετός, μην το ξεχνάμε. Και δεν είναι τυχαίο ότι η συντηρητική πατρίδα του το 2007 άναψε πρώτη στον κόσμο το πράσινο φως για ένα επιστημονικό, έστω, come back στο «προβληματικό παιδί» του Άλμπερτ Χόφμαν.
Έτσι το αποκαλούσε ο περίεργος αυτός επιστήμονας. Ποτέ δεν απαρνήθηκε το LSD, ακόμα κι όταν αντιδρούσε στη μαζική χρήση και αποθέωσή του, κυρίως στην Αμερική του 1960. Η σύγκρουσή του με τον Τίμοθι Λίρι ήταν σκληρή. «Δεν μπορείς να δίνεις LSD σε πολύ νέους ανθρώπους, η χρήση του προϋποθέτει μια κάποια ωριμότητα», έλεγε. Το πνεύμα τού Άλμπερτ Χόφμαν διαπερνά την ταινία σαν ραχοκοκαλιά μέσα από μια σπάνια συνέντευξη που έδωσε λίγο πριν πεθάνει, το 2008, σε ηλικία 102 χρόνων. Αποτελούσε, αναντίρρητα, αξιοθαύμαστη περίπτωση ελεύθερου πνεύματος που, εκτός από την επιστήμη, ενδιαφερόταν εξίσου για τον άγνωστο, αχαρτογράφητο, «άλλο κόσμο». Μπορεί να υπήρξε μοιραία και η δική του εμπειρία με το LSD. Ήταν, βέβαια, ο πρώτος που το δοκίμασε και περιέγραψε με ακρίβεια αυτή την καταπληκτική διεύρυνση των ανθρώπινων αισθήσεων και της φαντασίας. «Είναι ένα φάρμακο για την ψυχή», λέει. «Ένα εργαλείο που μπορεί να μας κάνει αυτό που θα ‘πρεπε να είμαστε». Φανατικός υπέρμαχος και θαυμαστής των αποτελεσμάτων της χρήσης του στην ψυχανάλυση για δέκα ωραία, ελεύθερα χρόνια (δεκαετία ‘50), δεν έκρυψε την απογοήτευσή του όταν, τελικά, στις αρχές δεκαετίας του ’70 απαγορεύτηκε κάτω από την αμερικάνικη πίεση και υστερία. Το ντοκιμαντέρ κάνει ένα πολύ μεγάλο ταξίδι, χρονικό και γεωγραφικό, από την Ελβετία και την Πράγα μέχρι τις ΗΠΑ. Οι συνεντεύξεις και το αρχειακό υλικό εναλλάσσονται κι έχουν την ίδια δύναμη. Το θρυλικό, προπαγανδιστικό ψυχεδελικό ταξίδι που έκανε το 1964 ο συγγραφέας της Φωλιάς του κούκου Κεν Κέισι με την παρέα του (The Merry Pranksters), διασχίζοντας με λεωφορείο όλες τις πολιτείες της Αμερικής, δίνει τη θέση του σε σπάνια ντοκουμέντα από τα άδυτα της CIA. Γιατί, την ίδια ώρα που κάποιοι αναζητούσαν την ενόραση, την αλήθεια και τα όρια της πνευματικής τους υπόστασης, καταπίνοντας LSD, οι μυστικές υπηρεσίες και ο αμερικανικός στρατός είχαν στο μυαλό τους πώς να το εντάξουν στον Ψυχρό Πόλεμο και στην εξασθένιση των αντιπάλων, ακόμα και ως ορό αλήθειας. Σε ένα καταπληκτικό φιλμάκι αρχείου ένας Αμερικανός στρατιώτης γελάει ασταμάτητα, χωρίς έλεγχο, στα μούτρα των ανωτέρων του. Η ταινία, αντίθετα με την ουσία που εξετάζει, είναι υπόδειγμα σαφήνειας, αφηγηματικότητας, λογικής. Ακόμα κι αν οι θεατές βγουν από την αίθουσα διχασμένοι, σίγουρα θα έχουν κρατήσει μια άποψη. Ο διάσημος Τσέχος ψυχίατρος Στάνισλαβ Γκροβ, 80 χρόνων σήμερα, κοιτάει την κάμερα κι επιμένει ότι το LSD είναι «το ίδιο σημαντικό για την ψυχιατρική και την ψυχολογία, όσο το μικροσκόπιο για τη βιολογία και το τηλεσκόπιο για την αστρονομία».          lifo.grΤο ντοκιμαντέρ «The Substance - Albert Hofmann’s LSD» προβάλλεται στο 14ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης (9-18 Μαρτίου).